Ochrona powietrza

Opracowywanie programów ochrony powietrza (POPów) i Planów działań krótkoterminowych (PDKów), które są dokumentami strategicznymi, stanowiącymi akty prawa miejscowego. Wyznaczają najważniejsze kierunki działań i obszary interwencji, wskazując podmioty zobowiązane do ich realizacji. W POPach wyznaczane są graficznie obszary najwyższych stężeń drobnocząsteczkowego pyłu. Za realizację działań naprawczych odpowiedzialne są w największym stopniu Gminy. Działania naprawcze polegają głównie na wsparciu finansowym przy eliminacji niskosprawnych kotłów na ogrzewanie niskoemisyjne np. gazowe, olejowe, węglowe (kotły ecodesign) lub podłączenia do sieci ciepłowniczych. To także budowa ścieżek rowerowych, planowanie przestrzenne zapewniające dobre przewietrzanie, zrównoważony transport, termomodernizacja. W POPach wskazywane są także źródła finansowania.

Zarząd województwa monitoruje postęp prac związanych z wdrażaniem ww. działań. zobowiązany jest do przekazywania Ministrowi Środowiska sprawozdań z realizacji tych działań obrazujących jednocześnie uzyskany efekt ekologiczny.

Ważniejsze dane i koszty na najbliższe lata:

STREFA WLKP: wymiana starych źródeł/podłączenie do cieplika 13 mln.m² – 1,2 mld zł przy redukcji pyłu 5 tys. ton i BaP 2,5 tony. Termomodernizacja to 1 mln. m² – 500 mln. zł przy redukcji 450 t pyłu.  W ostatnich 3 latach redukcja pyłu wyniosła kilkaset ton.

POZNAŃ  (2015-2017) zobowiązany był do rocznej redukcji pyłu z kotłów i pieców na poziomie 9 ton, przy koszcie 9 mln. zł. W ostatnich latach, w ramach wszystkich działań naprawczych - redukcja pyłu wyniosła 190 ton. Na najbliższe lata działania wynikające z eliminacji niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe będą kosztowały 74 mln. zł, natomiast termomodernizacja budynków mieszkalnych 32 mln. zł.

KALISZ (2016-2025) wymiana starych źródeł/podłączenie do cieplika 160 tys.m2 przy redukcji pyłu 430 ton i BaP 35 kg. W ostatnich latach redukcja pyłu wyniosła 57 ton. Na najbliższe lata działania wynikające z eliminacji niskosprawnych urządzeń na paliwa stałe będą kosztowały 56 mln. zł, natomiast termomodernizacja budynków mieszkalnych 27 mln. zł.

Wykaz POPów i PDK dla wszystkich trzech stref z naszego województwa:

• POP dla strefy aglomeracja poznańska - w zakresie pyłu PM1O oraz B(a)P. POP zawiera PDK dla pyłu PM1O. Aktualizowany 24.06.2019 r. przez SWW.
• POP dla strefy miasto Kalisz - w zakresie pyłu PM1O, PM 2,5 oraz B(a)P. POP zawiera PDK dla pyłu PM1O i BaP. Aktualizowany 24.06.2019 r. przez SWW.
• POP dla strefy wielkopolskiej - w zakresie pyłu PM10, PM2,5 oraz B(a)P
• POP dla strefy wielkopolskiej ze względu na ozon. (strefa wielkopolska zawiera miasto Kalisz). Aktualizowany 24.06.2019 r. przez SWW.
• PDK dla strefy wielkopolskiej – dla B(a)P.
• PDK dla strefy aglomeracja poznańska – dla B(a)P.
• PDK dla strefy miasto Kalisz - dla B(a)P.
• PDK dla strefy aglomeracja poznańska – dla pyłu PM2,5.
• PDK dla strefy Miasto Kalisz - dla ozonu.
• PDK dla strefy wielkopolskiej - dla ozonu. 

1. Uchwały antysmogowe: uchwalone w grudniu 2017 r., obowiązują dla wszystkich stref województwa: wielkopolskiej, aglomeracji poznańskiej i Kalisza. Finansowanie stanowi najpoważniejszy problem realizacji działań naprawczych zapisanych w POPach, a samorządy nie posiadają wystarczających środków na ich realizację. W związku z tym samorząd wojewódzki podjął uchwały antysmogowe, adresowane do wszystkich mieszkańców Wielkopolski. W uchwałach, od 1.05.2018 r. zakazuje się stosowania najgorszej jakości paliw stałych (np. najdrobniejszego miału, węgla brunatnego). Dodatkowo węgiel kamienny musi spełniać określone kryteria (wartość opałowa >23 MJ/kg, zawartość popiołu <10%, siarki<0,8%.). Wszystkie nowe kotły muszą spełniać wymagania rozporządzenia KUE tzw. ekoprojekt w zakresie efektywności energetycznej i norm emisyjnych oraz muszą zapewniać automatyczne podawanie paliwa, nie mogą posiadać rusztu awaryjnego oraz elementów pozwalających jego zamontowanie. Do 2024 r. trzeba wymienić tzw. kopciuchy a do 2028 r. kotły 3 i 4 kl.
2. Działania edukacyjno-informacyjne.

• Dla gmin: konferencje związane z wielopłaszczyznowym zarządzaniem jakością powietrza i praktyczne warsztaty szkoleniowe z kontroli i stosowania uchwał antysmogowych, na których pokazywany jest skuteczny sposób przeprowadzenia kontroli oraz przygotowanie od strony formalno-prawnej. W tych warsztatach biorą także udział strażnicy miejscy.  Adresatami konferencji są także inne instytucje (WIOŚ, RDOŚ, starostwa) oraz przedsiębiorcy i organizacje ekologiczne.
• Kampanie informacyjne (spoty RTV, bilbordy, fiszki, poradniki itp.).
• Konkursy ekologiczne

WRPO (wg stanu na 2018 r.)

Na realizację zadań z zakresu ochrony środowisk i efektywności energetycznej z WRPO 2007-2013 przeznaczono 174 mln EUR, natomiast w ramach WRPO 2014+ ponad 300 mln EUR. Jednostki samorządu terytorialnego realizują projekty z zakresu termomodernizacji budynków użyteczności publicznej czy instalacji OZE. W ramach WRPO 2014+ na takie przedsięwzięcia podpisano umowy na ponad 375 mln zł dofinansowania, zaś na realizację projektów związanych  z wytwarzaniem i dystrybucją energii z OZE - 80 mln zł. W inwestycje w miejski transport zbiorowy przeznaczono ponad 200 mln euro. Nadal jednak konieczne jest wyposażenie regionu w infrastrukturę poprawiającą jakość powietrza oraz przeciwdziałania suszy.

Ubóstwo energetyczne/lista WHO 

Zarząd województwa rozważa możliwość wsparcia w formie dotacji 4 gmin: Kalisz, Wągrowiec, Pleszew i Nowy Tomyśl. Planowany model zakłada 100% pokrycia kosztów, w tym 70% z budżetu państwa i 30% budżet gminy i/lub samorząd województwa i/lub PPP. Wniosek obejmuje przedsięwzięcia niskoemisyjne dla min. 2% i max. 12% budynków jednorodzinnych w gminie. Kluczowe etapy realizacji porozumień.

Plany na 2019 r.

•     24.06.2019 r. Aktualizacja POPów dla Poznania (pył, BaP) i Kalisza (pył i BaP, ozon)
•     Sprawozdanie z realizacji POP dla strefy wielkopolskiej, w zakresie ozonu – w trakcie.
•     Warsztaty z kontrolowania zapisów uchwał antysmogowych (dla gmin i straży gminnych) – III/IV kw.
•     VI Konferencja „Ochrona Powietrza w Województwie Wielkopolskim – III/IV kw.
•     Kampania informacyjna (nowe spoty rtv, bilbordy itp.) –  III/IV kw.
•     Prowadzenie na stronie www.umww.pl zakładki informacyjnej pn. „Jakość powietrza to jakość życia”.
• Ewentualne rozmowy zarządu województwa z pełnomocnikiem premiera ds. jakości powietrza w związku ze zm. ustawy termomodernizacyjnej i strefą ubóstwa energetycznego.

Informacje bieżące:

• Dyrektor generalny KE ds. polityki regionalnej i miejskiej w liście do Ministrów Środowiska, Energii, Przedsiębiorczości i Technologii oraz NFOŚiGW postawił ultimatum na podjęcie decyzji ws. dostosowania się do proponowanych przez KE zmian w programie "Czyste powietrze". Brak zgody przełoży się na utratę unijnego dofinansowania szacowanego na od 6 do 8 mld euro. Środki miałyby zostać przeznaczone na walkę ze smogiem. W liście wskazano na brak odpowiedniego koordynatora działań oraz na fakt, że obecny program nie kwalifikuje się do uzyskania funduszy strukturalnych. Zgodnie z szacunkami KE na poprawę jakości powietrza w Polsce potrzeba ok. 35 mld euro w horyzoncie 15-letnim. Wg KE program "Czyste powietrze" powinien ulec zmianie, tak aby  pozwolił bankom oraz samorządom dzielić unijne pieniądze na walkę ze smogiem. Ultimatum ze strony KE upłynęło 21 czerwca.
• Na etapie prac senackich znajduje się projekt ustawy zmieniającej Prawo ochrony środowiska. Zmiany wprowadzają dodatkowe zadania dla zarządów województw polegające na przygotowaniu nowy POPów, opartych na nowych przepisach i zwiększających nadzór nad realizacją i koordynowaniem POPów. Po stronie gmin zwiększy się odpowiedzialność za nierealizowanie działań naprawczych wynikających z POPów (kary finansowe).